Ocena jakości wód za pomoca testu aquanal i organizmów bentonicznych
Scenariusz: Grażyna Wiatrowska nauczyciel biologii w Gimnazjum w Węglińcu,
ul. T. Kościuszki 5, 59-940 Węgliniec
tel. (prywatny) 604 471 942
Wersja do pobrania
(Format pliku: PDF)Grupa wiekowa: II klasa gimnazjum
- Przedmiot: biologia, edukacja ekologiczna.
- Cele ogólne:
a) Poznawcze:
- poznanie metod badawczych czystości wody,
- poznanie organizmów wskaźnikowych dla wód o różnym stopniu zanieczyszczenia,
- zrozumienie zależności między składem wody a różnorodnością żyjących w niej organizmów,
- znajomość budowy zewnętrznej bezkręgowców,
- wprowadzenie pojęć: plankton, bentos, nekton, makrolity.
b) Wychowawcze:
- rozumienie roli różnorodności gatunkowej,
- kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania się na wycieczce przyrodniczej,
- tworzenie postaw proekologicznych,
- kształtowanie potrzeby ochrony wód,
- pobudzenie do aktywnego działania na rzecz środowiska,
- wyrabianie współodpowiedzialności za zespołowe wykonanie zadań,
- kształtowanie emocjonalnych więzi z przyrodą.
c) Praktyczne:
- posługiwanie się instrukcjami, kluczem w celu oznaczenia gatunków mikrofauny bentonicznej,
- przeprowadzanie obserwacji i interpretacja wyników,
- zakwalifikowanie wody badanego zbiornika do odpowiedniej klasy czystości wód,
- prowadzenie odpowiedniej dokumentacji,
- dostrzeganie różnorodności gatunkowej zwierząt.
- Cele szczegółowe (umiejętności uczniów):
- kształtowanie postawy badawczej,
- umiejętność pracy w grupie,
- doskonalenie w posługiwaniu się kluczem do oznaczania gatunków zwierząt,
- kształcenie umiejętności obserwowania środowiska,
- łączenie teorii z praktyką poprzez własną obserwację, robienie notatek, zdjęć.
- Odniesienie do podstawy programowej:
a) Treści:
- Ekologia i ochrona środowiska przyrodniczego: ekosystem, główne typy ekosystemów na Ziemi; przyczyny i skutki zmniejszania różnorodności biologicznej; chemiczne zanieczyszczenia wody.
b) Osiągnięcia:
- Formułowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń, wraz z oceną ich wiarygodności. Analizowanie struktury i funkcjonowania wybranych ekosystemów.
- Czas trwania: 3 godziny
- Kluczowe pojęcia: ekosystem wodny, organizm bentoniczny, plankton, bentos, nekton, makrolity, fosforany, azotany, amon, pH wody.
- Przebieg realizacji zajęć:
a) Fazy realizacji:
? Wstępna:
- zbiórka przed szkołą o wyznaczonej godzinie,
- sprawdzenie obecności, ubioru, sprzętu,
- przejście pieszo nad zbiornik wodny,
- po przybyciu nad zbiornik wodny uczniowie dokonują ogólnych obserwacji (położenie względem najbliższych zabudowań i gospodarstw rolnych)
- przypomnienie pojęć: różnorodność gatunkowa, ekosystem wodny, organizm bentoniczny, plankton, bentos, nekton, makrolity, fosforany, azotany, amon, pH wody,
- nauczyciel demonstruje w jaki sposób wyławia się zwierzęta wodne za pomocą czerpaka
- podział uczniów na grupy 5 – osobowe.
-
? Realizacyjna:
- przed przystąpieniem do wykonywania zadań uczniowie przypominają sobie i utrwalają wiadomości;
a) do jakich zasobów wodnych należy woda?
b) zasoby wód słodkich na kuli ziemskiej i w Polsce,
c) źródła zanieczyszczeń wód,
d) sposoby oceny jakości wód i jej ochrony,
e) klasy czystości wód.
- zbadanie czystości wody za pomocą testu Aquanal (badanie wykonuje nauczyciel),
- złapanie i oznaczenie gatunków zwierząt bentonicznych,
- sporządzenie notatek,
- powrót do klasy - omówienie wyników badań terenowych w poszczególnych grupach.
? Końcowa:
- nauczyciel wraz z uczniami dokonuje oceny poprawności wykonanych zadań i interpretacji wyników.
? Zadanie domowe: Znajdź źródła fosforanów i azotanów w swoim domu.
b) Czynności uczniów:
- Docelowe: ocena jakości wód za pomocą testów Aquanal
- i organizmów bentonicznych.
- Pośredniczące zadania: złowienie i oznaczenie gatunków zwierząt bentonicznych.
c) Czynności nauczyciela:
- podział uczniów na grupy,
- omówienie kart pracy i zasad pracy z przewodnikiem,
- nauczyciel nadzoruje oznaczenia czystości wody za pomocą testu Aquanal: fosforany, azotany, azotyny, amon, pH, następnie obserwuje pracę grup przy odławianiu i oznaczaniu organizmów bentonicznych, w razi potrzeby pomaga,
- omówienie i ocena wyników pracy uczniów.
d) Kontrola i ocena wyników:
- oceniane będą: poprawne oznaczenia złowionych organizmów bentonicznych i interpretacja wyników.
e) Metody:
- obserwacja, oznaczanie czystości wody (poszukująca).
f) Techniki:
- wycieczka terenowa nad pobliski zbiornik wodny lub rzekę,
- uczniowie w grupach będą oznaczać czystość wody za pomocą organizmów bentonicznych i testów Aquanal.
g) Formy organizacyjne:
- praca grupowa (zespołowa).
h) Środki dydaktyczne:
- wzrokowe: złowione zwierzęta bentoniczne, instrukcje do oznaczania zwierząt i czystości wody Aquanal, słuchowe: opis nauczyciela.
i) Materiały i urządzenia dydaktyczne:
- Zestaw do analizy wody Aquanal, 5 słoików, 5 sitek, instrukcje do oznaczania zwierząt bezkręgowych, rysunki organizmów bentonicznych, notatniki, fiolki do zbierania organizmów wodnych, penseta, lupy, aparat fotograficzny.
8. Wyjaśnienia:
- Wycieczka terenowa nad zbiornik wodny lub rzekę w celu oznaczenia jej czystości. Bardzo szybki pomiar jakości wody można wykonać za pomocą zestawu do analizy jakości wody Aquanal (dostępny w sprzedaży przez firmę Ecotone, cena 438,26 zł brutto, lub Testlab za 352 zł brutto). Niestety nie wszystkie szkoły posiadają takie testy, wtedy można oznaczyć czystość wód za pomocą organizmów wskaźnikowych – metoda praktycznie darmowa, wystarczy kilka słoików i sitek oraz karty z oznaczonymi bezkręgowcami (dostępne w internecie) wraz z instrukcją do oznaczenia czystości wody (wydane przez NFOŚ). Wiele wydawnictw proponuje gotowe tabele i karty pracy do oznaczania czystości wód (np. Wyd. LektorKlett „Natura – ekologia dla gimnazjum). Zajęcia są bardzo atrakcyjne dla uczniów i nie sprawiają im trudności. Warto zebrane okazy zwierząt zabrać do szkoły i zbadać je ponownie pod mikroskopem lub binokularem (na następnych zajęciach).